Rozdział III
Część I
O pierwszym artykule Składu Apostolskiego, w którym podana jest nauka o Pierwszej Osobie Trójcy Przenajświętszej i o dziele stworzenia
Art. 1
O Bogu Jedynym i Troistym
33. Co oznacza słowo Wierzę?
Słowo Wierzę oznacza to samo, co: dla powagi Boga objawiającego mocno przystaję na prawdy zawarte w Składzie Apostolskim.
34. Co oznaczają słowa: Wierzę w Boga?
Słowa Wierzę w Boga oznaczają to samo, co: mocno wierzę, że Bóg jest, i do Niego dążę jako do najwyższego i najdoskonalszego dobra i celu ostatecznego.
35. Co rozumiesz przez słowo Bóg?
Przez słowo Bóg rozumiem ducha najczystszego (czyli byt duchowy zupełnie prosty i niezmienny), co do rozumu i woli oraz wszelkiej doskonałości nieskończonego, w sobie ze siebie najszczęśliwszego.
36. Jakie są główne doskonałości czyli przymioty Boskie?
Główne doskonałości czyli przymioty Boskie są następujące: Bóg jest:
- wieczny, bo nie ma, ani mieć nie może, początku, ni końca, ni następstwa;
- wszystkowiedzący, bo wszystko dobrze zna, także to, co będzie w przyszłości mocą wolnych czynów ludzkich, nawet uczucia serca i ukryte myśli;
- niezmierzony, bo jest w niebie, na ziemi i na wszystkich miejscach, które są i być mogą;
- sprawiedliwy, bo oddaje każdemu według jego zasług w tym, lub z pewnością w przyszłym życiu;
- dobry, bo nieskończoną dobrocią, mocą i mądrością wszystko stworzył, utrzymuje i rządzi wszystkim; dobra, których używamy, pochodzą od Niego; wysłuchuje łaskawie prośby błagających;
- miłosierny, bo chcąc, żeby się wszyscy ludzie zbawili, odkupił ich z niewoli szatana, każdemu daje środki potrzebne do zbawienia i „nie chce śmierci grzesznika, lecz aby się nawrócił i żył”.
37. Czy Bóg jest różny od świata?
Bóg jest rzeczywiście i istotnie różny od świata i niewymownie wyższy nad wszystko, co jest poza Nim i co może być pomyślane.
38. Czy Bóg jest jeden?
Bóg jest jeden jednością natury, ale w trzech rzeczowo różnych Osobach: Ojcu, Synu i Duchu Świętym, które stanowią Trójcę Przenajświętszą.
39. Jak się różnią między sobą Ojciec, Syn i Duch Święty?
Ojciec, Syn i Duch Święty różnią się między sobą przez przeciwstawne stosunki Osób: Ojciec rodzi Syna, a od obu pochodzi Duch Święty.
40. Czy wśród trzech Osób Boskich jedna co do czasu jest przed drugą?
Spośród trzech Osób Boskich żadna nie jest co do czasu przed drugą, lecz wszystkie są równie wieczne, bo ani nie mają, ani mieć nie mogą początku ni końca.
41. Dlaczego trzy Osoby Boskie są jednym Bogiem?
Trzy Osoby Boskie są jednym Bogiem, ponieważ są współistotne, to jest mają jedną i tę samą naturę, a przez to te same doskonałości czyli przymioty i działanie na zewnątrz.
42. Czy Pismo św. nie przypisuje zazwyczaj Ojcu wszechmocy, Synowi mądrości, a Duchowi Świętemu dobroci?
Mimo, iż wszystkie przymioty Bóstwa są wspólne każdej Osobie Boskiej z osobna, jednak Pismo św. zazwyczaj przypisuje wszechmoc Ojcu, ponieważ On jest źródłem wszystkiego, co powstało i powstaje; mądrość Synowi, ponieważ jest Słowem Ojca; dobroć i świętość Duchowi Świętemu, ponieważ jest miłością obu.
43. Jakie to uwielbienie Trójcy Przenajświętszej wierni zwykli odmawiać, zwłaszcza na zakończenie modlitw?
Uwielbieniem Trójcy Przenajświętszej, które wierni zwykli odmawiać, zwłaszcza na zakończenie modlitw, są słowa: Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu, jak była na początku i teraz i zawsze i na wieki wieków. Amen.
44. Co oznacza słowo: wszechmogącego?
Słowo: wszechmogącego oznacza, że Bóg prostym aktem woli może uczynić wszystko, co chce.
Art. 2
O stworzeniu świata i Opatrzności Boskiej
45. Co znaczą słowa: Stworzyciela nieba i ziemi?
Słowa: Stworzyciela nieba i ziemi znaczą, że Bóg zupełnie dobrowolnie na początku czasu z niczego utworzył jeden i drugi świat, duchowy i cielesny, czyli świat niebiański i doczesny, a potem człowieka, jako składającego się z ducha i z ciała.
46. Dlaczego Bóg raczył to wszystko stworzyć?
Bóg dobrocią swoją i wszechmocną siłą raczył to wszystko stworzyć nie dla pomnożenia ani zdobycia swego szczęścia, lecz dla objawienia swej doskonałości przez dobra, których użycza stworzeniom.
47. Czy Bóg dba o wszystkie rzeczy, które stworzył?
Bóg dba o wszystkie rzeczy, które stworzył, gdyż je wprost utrzymuje, strzeże ich – w przeciwnym razie wróciłyby natychmiast w nicość – i kieruje nimi tak, iż nie ma ani być nie może niczego, co by się działo bez woli Bożej lub dopustu Bożego.
48. Jak się nazywa staranie, które Bóg ma o rzeczy stworzone?
Staranie, które Bóg ma o to, co stworzył, nazywa się Opatrznością Bożą.
49. Dlaczego tedy Bóg nie przeszkadza grzechowi?
Bóg nie przeszkadza grzechowi, ponieważ dał człowiekowi wolność wraz z pomocą łaski, aby człowiek sam był sprawcą albo swego szczęścia, albo swej zguby, zależnie od tego, czy współdziała z łaską lub się jej sprzeciwia; ale Bóg nawet z nadużycia wolności cudownie wyprowadza dobro, aby zawsze i wszędzie jaśniała Jego sprawiedliwość i miłosierdzie.
50. A dlaczego Bóg chce albo dopuszcza wszelkiego rodzaju zło fizyczne, które nas trapi w
tym śmiertelnym życiu?
Wszelkiego rodzaju zło fizyczne, które nas trapi w tym życiu śmiertelnym, Bóg chce albo dopuszcza dlatego, by ukarać grzech, albo by nawrócić grzeszników do Siebie, albo żeby sprawiedliwych doświadczać i uczynić ich godnymi nagrody wiekuistej, albo też przez wzgląd na jakieś wyższe dobro.
51. Które stworzenia przewyższają inne?
Aniołowie i ludzie przewyższają wszystkie inne stworzenia.
Art. 3
O stworzeniu Aniołów
52. Co to są Aniołowie?
Aniołowie są to czyste duchy, obdarzone rozumem i wolą, które były stworzone w stanie sprawiedliwości i świętości, aby odpowiadając łasce Bożej, zasłużyły sobie na chwałę w niebie.
53. Czy wszyscy Aniołowie odpowiedzieli łasce Bożej?
Nie wszyscy Aniołowie odpowiedzieli łasce Bożej; ci którzy jej odpowiedzieli, zażywają w niebie szczęścia oglądania Boga twarzą w twarz i nazywają się właśnie Aniołami, a są podzieleni na dziewięć hufców; ci zaś, którzy nie odpowiedzieli łasce Bożej, strąceni zostali do piekła za grzechy pychy i nazywają się złymi duchami, których głową jest Lucyfer, czyli szatan.
54. Czy Bóg korzysta z posług Aniołów?
Bóg rozmaicie korzysta z posług Aniołów, zwłaszcza w opiece nad ludźmi, i każdemu człowiekowi od urodzenia przydał Anioła za stróża.
55. Co nam wyświadcza Anioł Stróż?
Anioł Stróż opiekuje się nami szczególnie w pokusach, daje nam dobre myśli, przedstawia nasze prośby Bogu i modli się zza nami.
56. Czy jest pożyteczne dla naszego życia duchownego, byśmy do swego Anioła Stróża mieli osobliwe nabożeństwo?
Dla naszego życia duchownego jest rzeczą nader pożyteczną, byśmy mieli osobliwe nabożeństwo do swego Anioła Stróża, czcząc go i wzywając zwłaszcza przeciwko pokusom, idąc za jego natchnieniem, czyniąc mu godne dzięki i nigdy nie obrażając grzechem jego obecności.
57. Jaka jest najczęściej odmawiana modlitwa do Anioła Stróża?
Najczęściej przez wiernych odmawiana modlitwa do Anioła Stróża brzmi: Aniele Boży, Stróżu mój, mnie, Tobie z dobroci Bożej zleconego, oświecaj, strzeż, prowadź i rządź mną. Amen.
58. Jaką władzę mają złe duchy nad ludźmi?
Złe duchy za dopuszczeniem Bożym mogą ludziom wyrządzać krzywdę na rzeczach zewnętrznych i na ich własnych osobach, biorąc także ich ciała w posiadanie; mogą również ludzi nakłaniać do grzechów przez pokusy; nie mogą jednak szkodzić ich zbawieniu wiecznemu bez ich dobrowolnej zgody.
Art. 4
O stworzeniu człowieka i o grzechu pierworodnym
59. Co to jest człowiek?
Człowiek jest to stworzenie, składające się z duszy rozumnej i ciała organicznego.
60. Co to jest dusza rozumna?
Dusza rozumna jest to byt duchowy, obdarzony rozumem i wolną wolą i nieśmiertelny, który z ciałem jest tak zjednoczony w jedną istotę, że jest w człowieku pierwiastkiem wszelkiego życia.
61. W jakim celu Bóg stworzył człowieka?
Bóg stworzył człowieka w tym celu, żeby człowiek poznał Boga, miłował Go i służył Mu, i tak po śmierci posiadłszy Boga przez uszczęśliwiające oglądanie Go twarzą w twarz, cieszył się Nim na wieki w niebie.
62. Na czym polega uszczęśliwiające oglądanie Boga?
Uszczęśliwiające oglądanie Boga polega na widzeniu istoty Bożej, ukazującej się bezpośrednio, bez zasłony, jasno i otwarcie; dusza do Niego może dotrzeć tylko przez światło chwały; z takiego oglądania i zażywania człowiek dostępuje prawdziwej i pełnej szczęśliwości, która się nigdy nie skończy, i to jest żywot wieczny.
63. Czy takie oglądanie Boga twarzą w twarz należy się naturze?
Takie oglądanie Boga twarzą w twarz nie należy się naturze, lecz jest nadprzyrodzone i przekracza najzupełniej wszelką naturę stworzoną; przyznaje je stworzeniu rozumnemu tylko dobroć Boża dobrowolnie.
64. Jak nazywali się pierwsi ludzie?
Pierwsi ludzie nazywali się Adam i Ewa; Bóg utworzył ich i umieścił w raju ziemskim, wynosząc do porządku nadprzyrodzonego i obsypując osobliwymi darami łaski i natury.
65. Jak utworzył Bóg pierwszych ludzi?
Bóg ciało Adama utworzył z mułu ziemi, ciało Ewy z żebra Adama; duszę jednak jednego i drugiego stworzył z niczego i złączył ją z ciałem w cudowną jedność istotną.
66. W jakim znaczeniu powiedziano w Piśmie św., że Bóg uczynił człowieka na obraz i podobieństwo swoje?
W Piśmie św. powiedziano, że Bóg uczynił człowieka na obraz i podobieństwo swoje, ponieważ uczynił człowieka obdarzonego rozumem i wolną wolą, a rozumem i wolną wolą człowiek w osobliwy sposób naśladuje naturę Bożą; zarazem Bóg wyniósł człowieka do porządku nadprzyrodzonego.
67. Jaka jest w porządku naturalnym różnica między stworzeniem pierwszych ludzi a powstawaniem ich potomstwa, które od nich pochodzi przez naturalne rodzenie się?
W porządku naturalnym różnica jest tylko w utworzeniu ciała, które powstaje przez rodzenie, gdy tymczasem duszę każdego bez wyjątku potomka Adamowego stwarza także Bóg wprost i łączy z ciałem w jedną istotę.
68. Jakimi darami wzbogacił Bóg pierwszych ludzi w raju?
Pierwszych ludzi w raju wzbogacił Bóg następującymi darami:
- uczynił ich doskonałymi co do ciała i co do duszy z wiedzą, odpowiadającą ich stanowi;
- raczył ich przeznaczyć do celu nadprzyrodzonego, dając im sprawiedliwość świętość, z darem nieskażoności natury, mocą której siły niższe były doskonale poddane rozumowi, i z darem wolności od śmierci i od innych bólów i dolegliwości życia.
69. W jakiej myśli Bóg udzielił pierwszym rodzicom sprawiedliwości, świętości i innych darów?
Bóg pierwszym ludziom udzielił sprawiedliwości, świętości i innych darów w tej myśli, że miały to być dary udzielone od Boga samej naturze ludzkiej, i to całej, Adam zaś jako praojciec rodzaju ludzkiego miał je przez rodzenie przekazać potomstwu razem z ta naturą.
70. Jaki zakaz dał Bóg pierwszym ludziom, postawionym w stanie nadprzyrodzonym?
Pierwszym ludziom, postawionym w stanie nadprzyrodzonym, Bóg dał taki zakaz, żeby nie jedli z owocu drzewa znajomości dobrego i złego.
71. Czy pierwsi ludzie trzymali się zakazu Boskiego?
Pierwsi ludzie nie trzymali się nakazu Boskiego, i dlatego za ciężki grzech pychy i nieposłuszeństwa utracili sprawiedliwość i świętość, i wypędzeni z raju ziemskiego, ulegli pożądliwościom, śmierci i innym boleściom i nędzom życia.
72. Czy Adam swoim przestępstwem zaszkodził także potomstwu?
Adam swoim przestępstwem zaszkodził także potomstwu, bo przeniósł na nie nie tylko pożądliwość, śmierć i inne kary za grzech, lecz także sam grzech, to jest pozbawienie sprawiedliwości i świętości.
73. Jakim sposobem Adam przeniósł grzech na potomstwo?
Adam przeniósł grzech na potomstwo, skoro przeniósł na nie naturę pozbawioną sprawiedliwości i świętości, której Bóg raczył udzielić naturze, i ten brak jest grzechem natury, i to grzechem stanu, co do pochodzenia jednym w Adamie, ale rozpowszechnionym przez rozmnożenie.
74. Jak się nazywa ten grzech, który przeszedł na potomstwo Adamowe?
Grzech, który przeszedł na potomstwo Adamowe, nazywa się grzechem pierworodnym.
75. Czy ktoś został zachowany od zmazy grzechu pierworodnego?
Tylko jedna Najświętsza Maryja Panna od pierwszej chwili swego poczęcia przez wzgląd na zasługi Jezusa Chrystusa, mocą osobliwego przywileju Boskiego, była zachowana i wolna od zmazy winy pierworodnej, i dlatego nazywa się niepokalanie poczęta.
76. Cóż tedy oznacza niepokalane poczęcie Najśw. Maryi Panny?
Niepokalane poczęcie Najświętszej Maryi Panny oznacza, że Najświętsza Maryja Panna od pierwszej chwili swego poczęcia posiadała sprawiedliwość i świętość, czyli łaskę uświęcającą, a nawet pełnię łaski, z cnotami wlanymi i darami Ducha Świętego, i nieskażoność natury, choć była wystawiona na śmierć i na inne boleści o dolegliwości życia, którym sam Jej Syn zechciał podlegać.
77. Co utrzymuje Kościół o zejściu Najśw. Maryi Panny z tego świata?
O zejściu Najśw.Maryi Panny z tego świata utrzymuje Kościół Katolicki, że się Jej ciało oddzieliło od duszy, na czym polega śmierć, ale dusza Jej na nowo została połączona z ciałem nienaruszonym, i Najśw.Maryja Panna przez Aniołów została wzięta do nieba i wywyższona nad wszystkie chóry anielskie.
78. Czy Bóg rodzaj ludzki zostawił w stanie grzechu pierworodnego?
Nie, lecz spowodowany nieskończonym miłosierdziem swoim, zaraz obiecał, a w swoim czasie dał Odkupiciela; jest nim Jezus Chrystus, Syn Boży, który stał stał się człowiekiem, aby przez wiarę w Niego i przez Jego zasługi ludzie, zjednoczeni z Nim wiarą i miłością, nawet przed Jego przyjściem mogli być zbawieni.